Siyahi Efeler
İmparatorluktan Cumhuriyete doğru uzanan
geçiş döneminde yaşanan toplumsal hareketlilik içerisinde Arap diye
adlandırılan unsurlarında yaşananların uzağında olmadığını görürüz. Ege
Üniversitesi Halk oyunları bölümünde öğretim görevlisi olan Abdürrahim
Karademir’in Ege bölgesinde pek çok saha çalışması yaptığını ve derlemelerinin
bulunduğu bilinmektedir. Kendisiyle yaptığımız söyleşide, Germencik civarından
derlediği Koca Arap Zeybeği hakkındaki düşüncelerini bize şöyle aktarmıştır:
“19. yüzyılda ortaya çıkan zeybeklik kurumu içerisinde de çok Afrika kökenli
efeler var. Aydın’da Koca Arap Zeybeği diye bir dans var. Büyük ihtimalle böyle
bir Afrika kökenli bir efenin oyunu diye düşünüyorum. Zeybek oyunları daha çok
doğaçlama yapılan bir dans türü ama onların esas oluşturdukları temel
hareketleri o kültür çevresinden geliyor. Aydın, Bergama tarafında da zenci
efelerin olduğu biliniyor. Efe zaten yönetime başkaldıran bir zeybek, yapı
böyle bir kimliğe sahip dolayısıyla sürekli kolluk kuvvetleri peşinde, bugün
Aydın’da ise yarın İzmir’de ertesi gün Denizli’de geniş bir alanda, Egede
dolaşıyorlar. Zencilere bu Anadolu halkı ilgi, sevgi göstermiş, ululuk
yakıştırmış. Koca Arap zeybeğinde de onu çalan ustası da Hüseyin Doğan’da
abdallardan çok esmer ama zenci değil, onun katkısıyla hem müzikal anlamda ezgi
zenginliği, motif zenginliği var ve bu yine oynayan Arap efe adına yapılmış bir
zeybek. Onda da kendi özellikleri, hareket zenginliği ve özellikle kendisini görkemleştirecek
bir hareket zenginliği var. Afrika kökenli zenci tipindeki insanların bedensel
yapıları, bizim Anadolu insanlarından daha iri ve uzun bu yüzden dans daha çok
bir heybet kazanıyor.”
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder