Azatlıların yerleştirilmesi

    1891 sonrası azatlıların İzmir ve çevresinde yerleştirilme sorunlarına bakacak olursak, Osmanlı hükümeti ile Aydın valiliği arasında 1891 yılı başlarından 1893 yılı ortalarına kadar süren yazışmalarda, İzmir zenci köle misafirhanesi ve azat edilen kölelerin durumuna ve bu süreçte yaşananlara ilişkin, ayrıntılı bilgilere ulaşılabilir. Aydın Valisi, Dâhiliye Nezaretine gönderdiği 13 Ocak 1891 tarihli yazısında; azad edilen kölelerden erkeklerin sanayi mektep ve taburlarına, askeri bandolara, kadınların ise maaş karşılığı hizmetçi olarak İslam hanelerine yerleştirilmesi ve isteyenlerin birbirleriyle evlendirilerek kendilerine ev ve arazi verilmesi konusunda çıkarılan irade doğrultusunda gerekli araştırmayı yaptığını belirtiyordu. Yazının devamında, uygun arazinin defterinin düzenlendiği, azat edilen zencilerin evlendirme ve iskân işlerine değin kalacakları misafirhane konusunda, İzmir’de Karantina semtindeki Mekteb-i Sanayi binası yakınındaki bitişiğindeki Mekteb-i Sultani binasının halen öğrencisizlik sebebiyle boş olduğu ve bu binanın sanayi mektebine verilmesi halinde sanayi mektebinin de zenci misafirhanesi olarak 200 kişiyi barındırılabileceği ve misafirhane yapılması için başka bir masrafa gerek kalmayacağı, evlendirilecek ve tarım alanlarında iskân ettirilecek zenciler için 1500 kuruş ev, 1500 kuruş öküz, tarım araçları ve diğer mefruşat giderleri olmak üzere hane başına toplam 3000’er kuruş gerektiği ancak şimdiden ne kadar zenci geleceği bilinmediğinden, yapılacak masrafın tahmin edilemediği bildirildi. [1]

---

[1] Martal, Abdullah, Belgelerle Osmanlı Döneminde İzmir, 2007, s: 89, 90