Kölelik yasaklanmış olsa da...

 19. yüzyılın üçüncü çeyreğinde, Osmanlı’ya uzanan zenci köle ticareti hacminin doruk noktasına ulaşır.[1] Bu durum değişen siyasi ve ekonomik gelişmelerinde bir sonucudur. Mısır’da Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın hâkimiyeti döneminin zenci köle ticaretinin artışıyla doğrudan ilgisi, özellikle 1820-22 sonrasında Sudan’ın ele geçirilmesiyle birlikte, sözü edilen artışın yaşandığı dönem üzerindeki etkisi kaçınılmazdır. 1819- 1820 arasında Mehmet Ali Paşa Sudan ticaretinde kendi tekelini oluşturdu ve Kahire pazarını da ele geçirdi.[2] Bunun yanı sıra, Kırım savaşı sonrası yaşanan Çerkez göçüyle birlikte de bu artış devam etmiştir. Çünkü Çerkezler arasında tarım köleliği de yaygındı ve bu durum siyah köle talebinin de artmasına yol açmıştı. İzmir limanının bu dönemde gösterdiği ticari hareketlilik ve Batı Anadolu’da görülmeye başlanan ticari tarım ve çiftliklerde ki işgücü açığının da bu dönemde yaratmış olduğu talep siyah köle ticareti hacmi üzerindeki etkisi olabileceğini de düşündürüyor. Bu konuda talebin oluşturabileceği etkiyi tespit etmek güç olsa da sonuçta bu bölgeye gelen Afrikalıların azatlı da olsalar çalışma alanları çoğunlukla bu çiftliklerdi. Afrika’da bir arz piyasası olduğu sürece ve Osmanlı piyasasında da oturmuş bir talebin olması bu ticaretin devamını oluşturmaya yeterli gerekçelerdi.

---

[1] Toledano, age, s:76

[2] Baer, Gabriel, Slavery in nineteenth century Egypt, The Journal of African History, Vol. 8, No. 3 (1967), pp. 417-441, s: 429